Grijze zeehond
Zijn grijze zeehonden gevaarlijk?
Grijze zeehonden zijn de grootste roofdieren die in de zuidelijke Noordzee leven. Volwassen mannetjes kunnen wel 3 meter lang worden. Ze hebben krachtige kaken en scherpe tanden. Meestal houden ze gewoon afstand van mensen, maar ze zijn niet schuw en wel leergierig en speels. Dat betekent dat een grijze zeehond die bijvoorbeeld gevoerd of zelfs geaaid wordt, gevaarlijke bijtspelletjes kan gaan spelen. In Zeeland heeft een duiker die met een grijze zeehond wilde zwemmen zo al eens bijtwonden opgelopen. Je kunt een vergelijking maken met beren; grijze zeehonden zien er vriendelijk uit maar het zijn en blijven echte roofdieren. Ons advies is dus: houd afstand als er eentje in de buurt komt en voer ze niet.
Verspreiding en leefgebied
Grijze zeehonden leven langs de kusten van de Noord-Atlantische Oceaan. je kan ze tegenkomen in de Oostzee, bij IJsland, de Faeröer eilanden, Noorwegen tot Groot-Brittanië en bij Noord-Oost Canada.
In de Noordzee leven de meeste grijze zeehonden rond de Schotse eilanden, langs de Britse kust en in Cornwall. Hier leeft ongeveer 40% van alle grijze zeehonden van de wereld en 95% van alle grijze zeehonden van Europa. In de hele Noordzee leefden er in 1965 zo'n 30.000 en nu nog zo'n 150.000 grijze zeehonden. Dit komt vooral omdat er vanaf eind jaren zeventig van de vorige eeuw geen vergunningen meer worden gegeven voor de commerciële jacht op grijze zeehonden.
In het Nederlandse deel van de Waddenzee zijn twee kolonies aan de beide kanten van de vaargeul naar Terschelling en Vlieland. Sinds 2000 ongeveer komt op de Noorderhaaks ten westen van Texel een extra groep van ongeveer 50 grijze zeehonden voor. In het Zeeuwse kustgebied werden er in 2013 909 grijze zeehonden waargenomen. Ook in Vlaanderen duikt er regelmatig een grijze zeehond op. Af en toe zelfs in het zoete water.
verspreiding-grijze-zeehond.jpg
Binnenwateren
Zeehonden kunnen prima leven in zoet water, als er maar genoeg vis is. Vroeger zwommen zeehonden dan ook regelmatig rivieren op. Omdat de meeste rivieren nu afgesloten zijn door sluizen en waterkeringen is het niet zo makkelijk meer om in het binnenwater te komen. Toch komt het nog wel voor! In het IJsselmeer bijvoorbeeld, worden regelmatig zeehonden gezien. Die laten zich na een tijdje gewoon met het spuiwater weer terug in zee spuien.
Dat grijze zeehonden in binnenwateren best aan hun kostje kunnen komen was al langer bekend uit foto’s en verslagen van ooggetuigen. Zo af en toe wordt er een gespot met een grote vis in de bek. Wandelaars die op het jaagpad van Middelburg naar Vlissingen liepen, hebben zelfs gezien hoe een grijze zeehond een zwaan pakte en opat: “Al wat restte was een hoopje veren”. Grote prooien die boven water worden opgegeten zijn makkelijk te zien. Bij kleine prooien wordt het moeilijker. Zeehonden slikken kleinere vissen onder water door. Geen mens die dat ziet. Tot nu toe was dus onbekend wat grijze zeehonden in onze zoete wateren eten. Maar een grijze zeehond die dood aanspoelde aan de zoete kant van de Afsluitdijk heeft daar nu verandering in gebracht. Bij het onderzoeken van de doodsoorzaak werd ook gekeken wat het dier gegeten had. In de maag en darmen van het volwassen vrouwtje vonden de onderzoekers zeven verschillende soorten vissen. Baars, bot, pos, snoekbaars en spiering bleken het meeste gegeten. Die had de zeehond allemaal in het IJsselmeer gevangen.
Kerstkinderen
Grijze zeehonden krijgen midden in de winter jongen. Bij hun geboorte wegen ze 10 tot 20 kilogram. Wanneer ze nog melk drinken bij hun moeder, komen ze wel 1,5 tot 2 kilogram per dag aan! Na de geboorte moeten ze enkele weken op het droge blijven, tot ze verhaard zijn en voldoende vetreserve hebben. Dat gaat niet altijd goed. De zandplaten Richel en Noorderhaaks, waar veel Nederlandse grijze zeehonden geboren worden, komen in de winter soms even onder water te staan. Dit gebeurt alleen bij springvloed en storm, maar in sommige winters komt het water dan zo hoog dat er toch jongen van de platen spoelen. Deze worden dan verspreid over de Waddenkust gevonden en vaak naar opvangcentra gebracht.
Het lijkt erop dat grijze zeehonden in de Waddenzee steeds vroeger in de winter jongen krijgen. Nu worden de eerste pups vaak al begin december gezien. Dat kan komen doordat het aantal grijze zeehonden toeneemt en er meer oudere zeehonden zijn die eerder in het seizoen jongen krijgen. Het zou ook kunnen komen door klimaatverandering. Om de preciese reden vast te stellen is nog veel onderzoek nodig.
bf-grijze-zeehond-zoogt-jong.jpg
Bescherming
De grijze zeehond staat op de Rode Lijst van beschermde zoogdiersoorten van de IUCN. Daarnaast zijn er speciale reservaten voor grijze zeehonden. Twee eilanden van de Orkney-archipel in het noorden van de Noordzee (Faray en Holm of Faray), zijn in 2006 aangewezen als speciale beschermingszone (Europese Habitat-richtlijn). Op deze eilanden komen grote kolonies grijze zeehonden voor die veel jongen grootbrengen.
Op 1 augustus 1999 heeft de Scottish Wildlife Trust het onbewoonde eiland Linga Holm aangekocht. Op dit eiland, met een oppervlakte van 56 hectare, huist een grote kolonie grijze zeehonden. De organisatie wil graag dat dit eiland ook officieel beschermd wordt.
Vluchtheuvels voor grijze zeehonden
Doordat er steeds meer grijze zeehonden in de Waddenzee leven, worden er ook meer jongen geboren. In sommige jaren met extreem hoogwater en storm spoelen veel jonge grijze zeehonden van de vlakke zandplaten waar ze worden grootgebracht. Die jongen raken dan vaak hun moeder kwijt, waardoor ze uiteindelijk in de opvangcentra terecht komen. In de winter van 2006-2007 bijvoorbeeld, kon Zeehondencrèche Lenie 't Hart in Pieterburen de toestroom van jonge grijze zeehonden niet aan. Hierdoor moesten allerlei noodvoorzieningen worden getroffen en was veel extra geld nodig. Ecomare kwam daarom met een plan om de zeehonden te helpen. De hoger gelegen, en dus stormveilige, kusten in het Waddengebied worden allemaal te vaak bezocht door mensen. Daar houden zeehonden niet van. Voor het grootbrengen van hun jongen zijn grijze zeehonden daarom aangewezen op verlaten, maar lager gelegen, zandplaten. Met eenvoudige maatregelen, zoals het plaatsen van rietschermen, kunnen enkele zandplaten worden opgehoogd tot effectieve vluchtheuvels voor de grijze zeehonden. De eerste natuurlijke vluchtheuvel is al door de zeehonden zelf gevonden en in gebruik genomen. Op het eiland Griend worden sinds de winter van 2007-2008 grijze zeehonden geboren. Het eiland was eerder moeilijk bereikbaar voor ze. Maar sinds kort loopt er een geul naar het eiland. Hierdoor kunnen deze zeehonden, tijdens hoogwater, naar het eiland zwemmen. Op Griend mogen geen mensen komen. Het is dus de ideale droge en rustige vluchtheuvel voor grijze zeehonden.
