Gewone schaalhoren
Verspreiding en habitat
In de lage landen zijn er geen rotskusten. Bij ons leven schaalhorens op bouwwerken in zee, zoals strandhoofden, havenhoofden of palen, maar ook op losse stenen en zelfs op afval. Aan de rotskusten van Engeland en Frankrijk komt deze soort wel massaal voor. Lege schelpen vind je wel vaak terug in de aanspoelsels op het strand. Soms spoelen exemplaren aan waarop hechtvoetjes van riemwier (Himanthalia elongata) vastzitten. Dit zijn exemplaren die losgeslagen zijn van aan Noord-Franse of Britse kusten en met de zeestromingen onze kant zijn meegevoerd.
fitis-patella-riemwiervoetje.JPG
Herkennen
Schaalhorens zijn op zich niet moeilijk te herkennen, met hun schelp in de vorm van een hoedje of muts. Aan de Belgische en Nederlandse kust is de gewone schaalhoren de enige inheemse schaalhoren die er leeft. Maar in aanspoelsels op het strand kunnen soms wel lege schelpen van andere soorten schaalhorens te vinden zijn. De verschillende soorten uit elkaar houden is wat moeilijker. Kijk dan vooral naar de positie van de top, de hellingsgraad en de ruwheid van het hoedje en de kleur van de binnenkant van de schelp.
De gewone schaalhoren heeft een top die niet helemaal in het midden ligt, waardoor het een beetje op een scheef torentje lijkt. Dit is anders bij uitheemse schaalhorens, waar de top centraal staat. De ruwe schaalhoren (Patella ulyssiponensis) is wat vlakker, en heeft een ruwer oppervlak. De gekleurde schaalhoren (Patella depressa) doet zijn naam eer aan als je kijkt naar de binnenkant van de schelp: de top is oranjegeel en de rand is bontgekleurd in geel, bruin en oranje. Langs de Belgische Westkust en in Noord-Frankrijk kun je ook een zwartkleurige schaalhoren aantreffen. Toch blijkt dit geen aparte soort, maar een kleurvariant van onze inheemse gewone schaalhoren.
Strandvondsten_schaalhorens_Misjel-Decleer.jpg
Kleine wereld
Op een rots zoeken schaalhoorns een mooi plekje. Dat is hun thuisbasis, waar ze altijd terug naartoe keren. De vorm van hun schelp past precies op die thuisbasis. Zo zijn ze helemaal afgesloten als ze zich tegen de steen aanzuigen. Roofdieren, zoals krabben en zeesterren tijdens hoogtij, en kustvogels zoals de scholekster tijdens laagtij, kunnen geen opening meer vinden. In de afgesloten schelp kan de schaalhoren ook een voorraadje zeewater bewaren voor als het dag is of laagwater is. Zo voorkomen ze uitdroging en oververhitting.
's Nachts verlaat de schaalhoren zijn thuisbasis en gaat hij op zoek naar algen. Hij komt niet verder dan een meter van zijn huisje, want als het licht is wil hij weer thuis zijn. Tijdens hun tocht laten ze een slijmspoor achter, dat ze bij terugkeer in de omgekeerde richting volgen. Bij de weblinks kun je een leuk versneld filmpje vinden van grazende schaalhorens. Je kunt zien dat de schaalhorens zich terug nestelen op hun eigen plekje. Op een plek op de steen of rots, waar zich ooit een schaalhoren heeft vastgezogen, blijft nog lang een ovalen afdruk zichtbaar van hun thuisbasis.
108459_gewone-schaalhoren-met-pokken_VLIZ-Leontien-De-Wulf_1200.jpg
Het sterkste dier ter wereld?
In 2015 deden wetenschappers een verassende ontdekking. De kleine tandjes op de rasptong van schaalhorens bleken enorm sterk, zelfs bijna onverwoestbaar te zijn: de wetenschappers kwamen tot de conclusie dat dit het sterkste natuurlijke materiaal is dat wij kennen. Tot nu toe waren wetenschappers het erover eens dat dit spinrag was, maar dat klopt dus niet. Eigenlijk is het ook wel logisch: schaalhorens gebruiken deze tandjes immers om de algen van stenen af te schrapen.
Schaalhoren roven: geen goed idee!
De gewone schaalhoren is eetbaar, maar wordt niet grootschalig geconsumeerd in Nederland of België. In de Zuid-Europese keuken zijn schaalhorens iets populairder dan bij ons. In de zomer van 2018 werd op sociale media een foto gepost van mensen die in Oostende schaalhorens van strandhoofden aan het plukken waren met meerdere, overvolle grote emmers tegelijk. Dit is illegaal en je riskeert een boete. Als iedereen dit zou doen, komt de biodiversiteit in gevaar. De populatie zou jaren nodig hebben om zich te herstellen. Ook is het riskant voor je gezondheid om wildgeplukte schelpdieren te consumeren. Ze werden immers niet – zoals de schelpdieren in de handel – gecontroleerd op aanwezigheid van schadelijke bacteriën en giftige stoffen.
